ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร

           ประวัติ ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร เกิดเมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2461 ที่จังหวัดแพร่ เป็นบุตรคนที่ 2 ในจำนวน 8 คน ของนายบุญเรืองกับนางกิมไล้ ณ นคร สมรสกับนางสาวเยาวลักษณ์ ลีละชาต มีบุตรชื่อ นายปิยพร ณ นคร และสมรสกับ นางสาวสมทรง โหตระกิตย์ มีบุตรชื่อ นางเสมอใจ บุญวิรัตน์ (ณ นคร)

           การศึกษา
                 - ปริญญาตรี สาขาเกษตรวิศวกรรม มหาวิทยาลัยฟิลิปปินส์ ประเทศฟิลิปปินส์ โดยทุนคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (พ.ศ. 2481)
                 - ปริญญาธรรมศาสตร์บัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (พ.ศ. 2486)
                 - ปริญญาโทและเอก ทางด้านสถิติ มหาวิทยาลัยคอร์แนล ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยทุนคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (พ.ศ. 2500)
                 - ประกาศนียบัตรจากวิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร รุ่นที่ 11 (พ.ศ. 2512)

           ตำแหน่งสำคัญขณะรับราชการและภายหลังเกษียณ
                 - รองอธิการบดี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
                 - ปลัดทบวงมหาวิทยาลัย
                 - นายกราชบัณฑิตยสถาน
                 - สมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ
                 - ประธานกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทย
                 - ประธานคณะอนุกรรมการพิจารณาจารึกเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ไทย
                 - ประธานอนุกรรมการจัดทำอภิธานศัพท์วรรณคดีโบราณ
                 - รองประธานกรรมการมูลนิธิภูมิพโลภิกขุเพื่อการค้นคว้าและเผยแผ่ทางพระพุทธศาสนา
                 - กรรมการชำระพจนานุกรม
                 - กรรมการฝ่ายวัฒนธรรมยูเนสโกแห่งประเทศไทย
                             ฯลฯ

           ตำแหน่งหน้าที่การงานในปัจจุบัน
                 ภายหลังจากเกษียณอายุราชการ ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร ยังคงศึกษาค้นคว้าอย่างต่อเนื่องและมุ่งมั่นทำงานเพื่อประโยชน์ต่อส่วนรวม โดยปฏิบัติหน้าที่ในตำแหน่งที่สำคัญหลายตำแหน่ง อาทิ
                 - ราชบัณฑิต ประเภทประวัติศาสตร์ สาขาโบราณคดี สำนักธรรมศาสตร์และการเมือง
                 - ประธานอนุกรรมการจัดทำทะเบียนมรดกความทรงจำแห่งชาติ
                 - ประธานอนุกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์วรรณคดีไทย
                 - ประธานอนุกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมท้องถิ่นไทย ภาคอีสาน
                 - ประธานอนุกรรมการสารานุกรมประวัติศาสตร์
                 - กรรมการมูลนิธิภูมิพโลภิกขุเพื่อการค้นคว้าและเผยแผ่ทางพระพุทธศาสนา
                             ฯลฯ

           เกียรติประวัติ
                 - ได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประพันธ์คำร้องเพลงพระราชนิพนธ์ รวม 5 เพลง คือ เพลงใกล้รุ่ง ชะตาชีวิต ในดวงใจนิรันดร์ แว่ว และเกษตรศาสตร์
                 - ได้รับรางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2531 ด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดี จาก สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
                 - ได้รับพระราชทานพระเกี้ยวทองคำในฐานะผู้ส่งเสริมภาษาไทยดีเด่น จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (พ.ศ. 2532)
                 - ได้รับรางวัลอาเซียน (ASEAN AWARDS) สาขาวรรณกรรม (พ.ศ. 2536)
                 - นักเรียนทุนรัฐบาลดีเด่น ในงาน 100 ปี นักเรียนทุนรัฐบาลไทย (พ.ศ. 2537)
                 - เป็นบุคคลดีเด่นของชาติ สาขาพัฒนาสังคม (ด้านประวัติศาสตร์และวรรณกรรม) ประจำปี พ.ศ. 2540 จากคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ
                 - ได้รับโล่เกียรติยศผู้สร้างความเจริญก้าวหน้าทางวิชาการพันธุศาสตร์ จากสมาคมพันธุศาสตร์แห่งประเทศไทย (พ.ศ. 2540)
                 - ได้รับรางวัลนราธิป จากสมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย (พ.ศ. 2550)
                 - ได้รับประกาศเกียรติคุณเป็นปูชนียบุคคลด้านภาษาไทย พ.ศ. 2550 จากกระทรวงวัฒนธรรม
                             ฯลฯ

           ผลงานสำคัญ
                 ศาสตราจารย์ประเสริฐ ณ นคร เป็นผู้ที่ได้รับการยกย่องอย่างกว้างขวางในวงวิชาการว่า เป็นปรมาจารย์ในด้านไทยศึกษาที่มีความรอบรู้ในลักษณะสหวิทยาการ ได้แก่

                 ด้านประวัติศาสตร์ ภาษา วรรณคดี และโบราณคดี
                 - เป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านประวัติศาสตร์ ภาษาถิ่นไทย การอ่านศิลาจารึกสุโขทัยและล้านนาไทย ไทยศึกษา การศึกษาเรื่องของชนเผ่าไทอื่น ๆ นอกประเทศไทย มีผลงานวิจัยที่ได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารทั้งในประเทศและต่างประเทศ ไม่ต่ำกว่า 100 บทความ

                 ด้านคณิตศาสตร์ สถิติ การคำนวณ
                 - ริเริ่มนำวิชาคำนวณ โหราศาสตร์ ไปช่วยอ่านศิลาจารึกที่สำคัญ เช่น เกร็ดความรู้จากศิลาจารึก ศักราชในจารึกสมัยสุโขทัย
                 - เป็นกรรมการก่อตั้งสมาคมสถิติแห่งประเทศไทย
                 - ได้รับมอบหมายจากคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ ให้คำนวณวันที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาโดยยึดวันทางสุริยคติเป็นเกณฑ์ ซึ่งเป็นผลให้คณะรัฐมนตรี มีมติเมื่อวันที่ 22 สิงหาคม 2549 เห็นชอบให้เปลี่ยนแปลงกำหนดวันกองทัพไทย จากวันที่ 25 มกราคม ของทุกปี เป็นวันที่ 18 มกราคม ของทุกปี ตามที่กระทรวงกลาโหมเสนอ

                 ด้านดนตรี
                 - ได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประพันธ์คำร้องเพลงพระราชนิพนธ์ รวม 5 เพลง และได้รับพระราชทานรางวัลแผ่นเสียงทองคำจากการประพันธ์เนื้อเพลง “ฝากรัก” ร่วมกับพระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ

           ปรัชญาในการดำเนินชีวิต
                 ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร เป็นบุคคลที่อุทิศตนรับใช้ประเทศชาติมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน แม้นว่าจะมีอายุ 95 ปีแล้ว ท่านก็ยังคงทุ่มเทกายใจในการทำงานที่ท่านรักอย่างสุดกำลังความสามารถ ด้วยสำนึกและตระหนักในหนี้บุญคุณของแผ่นดินและเงินภาษีของประชาชนที่ทำให้ท่านมีโอกาสได้เล่าเรียนจนสำเร็จการศึกษาขั้นสูงสุด ท่านได้ตั้งปณิธานไว้ว่า ท่านจะปฏิบัติตนให้ดีที่สุด ให้เป็นประโยชน์กับประเทศชาติมากที่สุด ไม่ให้เสียเกียรติที่เกิดมา

           คณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ จึงประกาศเกียรติคุณสดุดี ยกย่อง ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร เป็นผู้สูงอายุแห่งชาติ พุทธศักราช 2556

            วีดิทัศน์ผู้สูงอายุแห่งชาติ ประจำปีพุทธศักราช 2556